Odpowiedni wiatr jest warunkiem sine qua non udanego żeglowania. Z tego też powodu postanowiliśmy poświęcić ten artykuł niezwykle istotnemu z punktu widzenia każdego żeglarza zagadnieniu, jakim bez żadnego cienia wątpliwości jest charakterystyka rodzajów wiatrów i kierunków wiatrów. Wpływ wiatrów na pracę żeglarza jest wieloaspektowy. Od nich bowiem zależą takie niuanse jak, chociażby tempo żeglowania, kurs, rodzaj stosowanych żagli i sposób posługiwania się nimi.
Dlaczego wiatr odgrywa istotną rolę podczas żeglowania?
Sposób, w jaki żagiel łapie wiatr, determinuje prędkość poruszania się łodzi. Żaglówka porusza się po wodzie dzięki wykorzystaniu różnicy ciśnień wokół żagla. Wyższe ciśnienie istnieje po stronie nawietrznej, natomiast niższe – po zawietrznej stronie. Przemieszczanie się wyższego ciśnienia skutkuje pojawieniem się na żaglu tak zwanej siły ciągu. Jest ona impulsem, który wprawia w ruch jachty.
Rodzaje wiatrów – podział istotny z perspektywy żeglarza
Wiatr rzeczywisty generują warunki meteorologiczne i rzeźba terenu. Wspomniany wiatr ma odniesienie do pozostającej w bezruchu łodzi żaglowej.
Z kolei wiatr własny powstaje na skutek relatywnego ruchu powietrza, który wywołuje translokację jednostki, uwzględniając bezwietrzne warunki meteorologiczne. Co istotne, prędkość takiego wiatru jest tożsama z prędkością przemieszczającego się obiektu pływającego, natomiast kierunek – przeciwny.
Wiatr pozorny jest wiatrem, który można zdefiniować rezultat pewnego rodzaju korelacji pomiędzy dwoma wspomnianymi uprzednio typami wiatrów. Dlaczego można zaryzykować takie twierdzenie? Mianowicie dlatego, że wiatr pozorny jest sumą wektorową wiatru rzeczywistego oraz wiatru własnego.
Od miejsca, gdzie zainstalujemy przyrząd określający tempo i kierunek wiatru, zależy rodzaj wiatru, z jakim mamy do czynienia. Jeśli tego rodzaju akcesorium zlokalizujemy na brzegu, wtedy jego wyniki będą dotyczyły wiatru rzeczywistego. Zgoła inaczej sytuacja będzie się przedstawiać, jeśli ten sam instrument przymocujemy do poruszającego się po akwenie jachtu. Wtedy rezultaty, które pokazuje, należy interpretować jako te dotyczące wiatru pozornego.
Czym tak naprawdę jest kurs względem wiatru?
Kurs względem wiatru można zdefiniować niezwykle prosto. Jest to bowiem kierunek, w jakim przemieszcza się łódź żaglowa w relacji do wiatru. Najogólniej rzecz ujmując, jachty mogą pływać bokiem do wiatru, z wiatrem oraz skosem pod wiatr. Nieprawdopodobne jest jednak poruszanie się jednostki całkowicie pod wiatr. Jednakże możliwe jest płynięcie jachtem w kierunku, z którego pochodzi wiatr. W takiej sytuacji trzeba się jednak zdecydować na tak zwane halsowanie. Jest to pewna taktyka, która sprowadza się do płynięcia zakosami pod wiatr.
Kierunki wiatrów – Krótki przegląd podstawowych kursów w relacji do wiatru
Bajdewind (ćwierćwiatr)
Bajdewind (z języka szwedzkiego bidevind) jest kursem, w którym wiatr przemieszcza się ze strony kąta martwego do strony prostopadłej do symetrii łodzi żaglowej. Innymi słowy, jacht porusza się najmocniej pod wiatr. Cechą charakterystyczną żeglowania w bajdewindzie są mocne przechyły jednostki pływającej. Z jednej strony jest to zatem niezwykle ekscytująca, z drugiej natomiast – dość niebezpieczna technika żeglowania.
Półwiatr
Półwiatr z kolei jest kursem względem wiatru, w którym wiatr wieje w kierunku prostopadłym do osi łodzi żaglowej. W tym przypadku lódź żaglowa porusza się relatywnie szybko i łapie delikatne przechyły. Półwiatr powszechnie uznaje się za najbezpieczniejszy kurs względem wiatru.
Fordewind (pełny wiatr)
Pod określeniem fordewind kryje się kurs w relacji do wiatru wiejącego prosto — od strony rufy. Co ciekawe, rzeczony rodzaj wiatru pozwala na wykorzystania zapasowych żagli celem osiągnięcia bardziej satysfakcjonującej prędkości. Podczas trasy pokonywanej fordewindem, należy mocno wysunąć bom. Zabieg ten służy temu, aby żagiel wyłapywał wiatr na jak największej powierzchni. Pełny wiatr jest w przypadku fordewindu niezwykle kłopotliwy. Trzeba wtedy bowiem precyzyjnie kontrolować jacht, ponieważ zmiana kursu może spowodować przelecenie bomu nad pokładem. W takiej sytuacji członkowie załogi muszą chronić swoje głowy, natomiast w przypadku większych jednostek pływających istnieje realne ryzyko wyrzucenia za burtę.
Baksztag
Baksztag (z języka niemieckiego Backstag) jest kursem względem wiejącego z ukosa wiatru. Wypełnia on przestrzeń pomiędzy wiatrem prostopadłym do burty a tym wiejącym z rufy. Zasadniczo wyróżniamy dwa rodzaje baksztagów. Pełny jest zbliżony do fordewindu, natomiast ostry bardziej przypomina półwiatr. Znawcy tematyki żeglarskiej poczytują baksztag za jeden z najbardziej sprzyjających kursów. Skąd wynika taka konstatacja? Jednostka pływająca pozostająca w tej orientacji pozostaje w równowadze nawet w obliczu silnie odczuwalnych porywów wiatru.